Τι προκαλεί τις τάσεις φυγής και πώς αντιμετωπίζονται;

Υπάρχουν άτομα που η μόνιμη λύση στα προβλήματά τους είναι η φυγή. Δεν έχουν την ψυχική δύναμη ή ίσως την διάθεση να μείνουν και να παλέψουν για την επίλυση του εκάστοτε θέματος. Άτομα που στην πρώτη «στραβή» ψάχνουν τρόπο διαφυγής.

 

Άλλα άτομα που δεν τους χωράει η πόλη τους ή η χώρα τους και που έχουν μία μόνιμη αίσθηση ανικανοποίητου.  Άτομα, που θεωρούν ότι θα βρουν την ψυχική τους ολοκλήρωση και ηρεμία μόνο μακριά από το περιβάλλον που μεγάλωσαν και που τους είναι οικείο. Τους φαίνεται μικρό, περιοριστικό και περιορισμένο. Για άλλους μπορεί να είναι τρόπος ζωής, για άλλους τρόπος εκτόνωσης και για άλλους αναγκαιότητα…

 

Η υποχώρηση μπροστά σε κινδύνους που ξεπερνούν τις δυνάμεις μας είναι λογική πράξη και ψυχοσυναισθηματικά αιτιολογημένη.

 

Η τάση φυγής από ανεπιθύμητες καταστάσεις ή πρόσωπα αποτελούσε και αποτελεί μια αρχέγονη και συνάμα σωτήρια γνώση και ικανότητα του ανθρώπου από τις εποχές  που είχε να αντιμετωπίσει  ισχυρότερα και ταχύτερα και πιο μεγαλόσωμα από αυτόν ζώα στην καθημερινή του πάλη για την επιβίωση στον πλανήτη μας.

 

Τα τελευταία χρόνια, του μνημονίου, για όλους, ή καλύτερα για τους περισσότερους από εμάς, είναι δραματικά. Βλέπουμε μέρα με τη μέρα τη ζωή μας ν’αλλάζει. Δουλειές δεν υπάρχουν, όσο και αν θέλουν να μας πείσουν κάποιοι ότι η ανάπτυξη έρχεται στη χώρα μας, ακόμη και αυτές που υπάρχουν τα χρήματα είναι πλέον είναι ελάχιστα μπροστά στους αμέτρητους και υπέρογκους φόρους, οι διαπροσωπικές σχέσεις περνούν μεγάλη κρίση, κάποιες μάλιστα διαλύονται, ενώ η γκρίνια, η απαισιοδοξία και η μιζέρια επικρατούν παντού. Πολλοί από μας έχουμε αντιμετωπίσει δυσκολίες. Άλλοι μεγάλες και άλλοι  μικρές. Κάποιοι το βάζουν κάτω, κάποιοι άλλοι έχουν αποθέματα ψυχικής δύναμης και κρατούν γερά! Παλεύουν, μάχονται, σε καθημερινή βάση. Όλοι πάντως, έχουν φτάσει στο σημείο να έχουν τάσεις φυγής. 

 

Ετσι το κλασικό δίλημμα ήταν και παραμένει σχεδόν αναλλοίωτα ταυτισμένο με το σύνδρομο «μάχης ή φυγής». Πέφτουμε στο κρεβάτι και νιώθουμε την καρδιά μας να χτυπάει έντονα, ασφυκτιούμε. Θαρρείς πως κάποιος μας βάζει το  μαξιλάρι στο πρόσωπο και δεν μπορούμε ν’αναπνεύσουμε. Κοιμόμαστε ελάχιστα, ξυπνάμε μες τη νύχτα, και η πρώτη σκέψη μας το πρωί, είναι να μπορούσαμε να φύγουμε κάπου πολύ μακριά. Κάπου που τα προβλήματα θα είχαν τη λύση τους χωρίς πολλή σκέψη.

 

Είναι αλήθεια ότι οι τάσεις φυγής, είναι κάτι σύνηθες πια. Θες να φύγεις μακριά, και να ρίξεις μαύρη πέτρα πίσω σου. Δεν θέλεις να μαθαίνεις τίποτα που να μπορεί να σε ρίξει ψυχολογικά. Είναι λύση όμως αυτό; Σίγουρα όχι. 

 

Δεν μπορείς να ξεφύγεις τόσο απλά από τα προβλήματα. Πρέπει να έρθεις αντιμέτωπος με αυτά, να τα επεξεργαστείς, να δεις τι μπορεί να κάνεις με υπομονή και επιμονή, ώστε να τα λύσεις.

 

Παθολογική τάση φυγής

Ένα θεμελιακό ψυχολογικό ερώτημα που διαφοροποιεί την υγιή από την παθολογική «τάση φυγής» σχετίζεται τόσο με τη σοβαρότητα του κινδύνου όσο και με τη συχνότητα με την οποία ένα συγκεκριμένο άτομο διαλέγει τη φυγή από ανεπιθύμητα πρόσωπα και ανεπιθύμητες καταστάσεις. Υπάρχουν άτομα για τα οποία η τάση φυγής από τις καθημερινές απαιτήσεις της ζωής αποτελεί τον μοναδικό τρόπο αντιμετώπισης της πραγματικότητας και των κάθε λογής ψυχοσυναισθηματικών τους δυσκολιών. Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας συμπεριφοράς είναι, φυσικά, η άντληση συναισθημάτων μοναξιάς, απομόνωσης και αποκοπής από τη ζωή, τις χαρές αλλά και τις πίκρες από τους προβληματισμούς της, πράγμα που στοιχειοθετεί ψυχοπαθολογική κατάσταση.

 

Το άτομο που διαλέγει τη φυγή από την πραγματικότητα διαλέγει, ουσιαστικά, να μη παλέψει, να μη αγωνισθεί. Σίγουρα η καθημερινή ζωή δημιουργεί εντάσεις με τις απαιτήσεις για επιβίωση, για επιτυχία, για αρμονικές διαπροσωπικές σχέσεις. Η αποτυχία κοστίζει σε όλους μας, αλλά για ορισμένα άτομα η αντιμετώπιση και αποδοχή της αίσθησης της αποτυχίας είναι τόσο οδυνηρή ώστε να τους είναι προτιμότερο να αποσυρθούν από τον αγώνα χωρίς καν να προσπαθήσουν να αγωνισθούν.

 

Σε ορισμένες περιπτώσεις η τάση φυγής του ατόμου από τον στίβο της ζωής, η αίσθηση της ηττοπάθειας και της ευθυνοφοβίας, εκδηλώνεται εναλλακτικά με μια αναιτιολόγητη για τους μη ειδικούς έντονη επιθετικότητα που επιδεικνύουν συγκεκριμένα πρόσωπα. Καθώς προβληματιζόμαστε με τη συμπεριφορά του ίδιου προσώπου το οποίο σε μερικές περιπτώσεις επιδεικνύει συμπεριφορά συνεσταλμένου ανθρώπου, υποχωρητικού, που προτιμάει να αποφύγει τις ψυχοσυναισθηματικές εντάσεις παρά να αγωνισθεί, ενώ σε άλλες παρουσιάζεται ιδιαίτερα εκρηκτικό, πρέπει να γνωρίζουμε ότι και τα δύο αυτά σύνδρομα συμπεριφοράς αποκαλύπτουν άτομο που δεν αισθάνεται άνετα με τον εαυτό του, άτομο που διακατέχεται από συμπλέγματα ανασφάλειας και κατωτερότητας που βρίσκεται έρμαιο του άγχους της προσαρμογής στις πολύπλοκες απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής μας. 

 

Γενικά στις οριακές προσωπικότητες η σκέψη των ατόμων είναι καταλυμένη από μια έντονη υπερδραστηριότητα, που καμιά φορά φτάνει να μπλοκάρεται από αισθήματα φόβου και πολλές φορές να οδηγούνται οι ίδιοι σε πανικό, έτσι ώστε ή να τρέχουν να φύγουν πανικόβλητοι ή να «ορμούν» πάνω στο αντικείμενο του θυμού τους. Γενικά, η οριακή προσωπικότητα είναι ακριβώς το σημείο που πάλλεται μεταξύ αυτών των δυο συναισθημάτων, πανικού ή φυγής , χωρίς να έχει τη δύναμη να αποφασίσει για το ένα ή το άλλο. Η έλλειψη αυτής της κριτικής ικανότητος στις συγκεκριμένες περιπτώσεις παθολογικής διαταραχής της προσωπικότητας, πολλές φορές έχει οργανικές αιτίες.

 

Πέρα από την επώδυνη αλλά ψυχοπαθολογικά ήπια μορφή φυγής από ανεπιθύμητα πρόσωπα και καταστάσεις υπάρχουν οι πιο έντονες μορφές όπως η δημιουργία της «αγοραφοβίας» (πρόκειται για τις περιπτώσεις όπου το άτομο αποφεύγει δρόμους, πλατείες, κινηματογράφους, λεωφορεία κλπ) ή ακόμη και την καθολική φυγή από την πραγματικότητα που χαρακτηρίζει τα ψυχωτικά άτομα όπως για παράδειγμα η φυγή που κάνει «στον κόσμο του πουθενά» ένα σχιζοφρενικό άτομο ή η φυγή που κάνει από το δικό του κοινωνικό σύστημα ο ναρκομανής, ο αλκοολικός και η τραγικά αμετάκλητη περίπτωση «φυγής» του αυτόχειρα..

 

 

Αντιμετώπιση

Όμως η φυγή, ως αποφυγή, δεν λύνει τα προβλήματα, ούτε και τα εξαφανίζει. Αυτά μένουν και κάποια στιγμή θα ξαναχτυπήσουν την πόρτα… Και κάποια στιγμή θα απαιτηθεί λύση. Και η λύση τότε δεν θα είναι η φυγή.

 

Η φυγή, σαν τάσεις φυγής και ανικανοποίησης, είναι ένα «συναίσθημα» το οποίο μπορεί να αποδειχθεί «μάστιγα» ή «βάσανο». Τα άτομα αυτά, δεν βρίσκουν ποτέ και πουθενά το «λιμάνι» τους. Δεν ικανοποιούνται πουθενά και πουθενά δεν θα είναι ήρεμοι και δεν θα βρουν την ψυχική τους ηρεμία.

Σε όλους αρέσει να φεύγουν ή να «φεύγουν», να ταξιδεύουν ή να «ταξιδεύουν». Το ζήτημα είναι να το κάνουν για τους σωστούς λόγους και με τις σωστές αφορμές. Είναι αλήθεια ότι οι τάσεις φυγής, είναι κάτι σύνηθες πια. Θες να φύγεις μακριά, 

και να ρίξεις μαύρη πέτρα πίσω σου. Δεν θέλεις να μαθαίνεις τίποτα που να  μπορεί να σε ρίξει ψυχολογικά. Είναι λύση όμως αυτό; Σίγουρα όχι. 

Δεν μπορείς να ξεφύγεις τόσο απλά από τα προβλήματα. Πρέπει να έρθεις αντιμέτωπος με αυτά, να τα επεξεργαστείς, να δεις τι μπορεί να κάνεις με υπομονή και επιμονή, ώστε να τα λύσεις.

 

Τίποτα δεν πρέπει να μας καταβάλλει. Οι πρόγονοί μας έζησαν πολέμους, και πάλεψαν μέχρι τελικής πτώσης. Θα μου πείτε, και αυτό που ζούμε πόλεμο θυμίζει. Μπορεί να έχετε δίκιο. Εμείς θα το παλέψουμε όμως. Πρέπει. Αλλιώς οι τάσεις φυγής, θα είναι καθημερινό φαινόμενο, και θα μας εγκλωβίσουν δίχως να μπορούμε να σκεφτούμε τίποτα. Και τότε μπορεί να είναι επικίνδυνο γιατί οι τάσεις φυγής, απ’ευθείας θα γίνουν τάσεις αυτοκαταστροφής με θύματα τους ίδιους μας τους εαυτούς